Met een coronapaspoort wil de EU vrij reizen tussen lidstaten makkelijker maken. Zitten we deze zomer in het vliegtuig naar een zonnig oord? Daar zitten nog best wat haken en ogen aan.
Wat houdt een coronapaspoort in?
De EU hoopt met de Digital Green Pass, zoals het corona paspoort officieel heet, reizigers meer vrijheid te geven. Wie is gevaccineerd, negatief getest, óf al hersteld is van corona, kan dit aantonen met een QR-code. De invulling van het paspoort is aan de lidstaten zelf.
Nederland staat ‘in principe niet negatief’ over het plan van de EU, laat een woordvoerder van het ministerie van VWS weten. Wel heeft het ministerie vragen over de besmettingsrisico’s van het reizen met zo’n paspoort, de technische uitvoering én of de app niet te vergaand discrimineert tussen wel- en niet-gevaccineerden. “De invoering van een corona paspoort in de huidige vorm is nog geen gelopen race”, benadrukt de woordvoerder. “We moeten hierover een discussie voeren en daarbij luisteren we naar wat de maatschappij nodig heeft, maar ook naar de adviezen van het OMT.”
Hoe wil Nederland een corona paspoort aanpakken?
Als het paspoort er komt, wil Nederland het inbouwen in de CoronaCheck-app, die nu volop in ontwikkeling is. Met die app kunnen bezoekers van evenementen bij de entree hun negatieve testuitslag laten zien. Net als het Europese paspoort maakt de CoronaCheck-app gebruik van een QR-code. Als iemand een negatieve testuitslag van maximaal 48 uur oud heeft, geeft die QR-code na scannen een groen vinkje.
Om privacyrisico’s te vermijden, staan de medische gegevens versleuteld op de telefoon en zijn ze niet gekoppeld aan een externe database, legt de woordvoerder uit. De naam en geboortedatum zijn wel zichtbaar op het bewijs en een bezoeker moet zich identificeren bij de entree. “Om te verzekeren dat je niet met de telefoon van je buurvrouw binnenkomt.”
De CoronaCheck-app richt zich nu alleen nog op negatieve testuitslagen. Het idee is om ook het bewijs dat iemand gevaccineerd is of recent de ziekte heeft gehad te integreren.
Kan ik straks alleen nog reizen als ik gevaccineerd of getest ben?
Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling, benadrukt Jurriaan Jansen, partner bij Norton Rose Fulbright en gespecialiseerd in privacyrecht. In de EU geldt vrij verkeer: alleen bij verstrekkende gezondheidsrisico’s mag een land zijn grenzen dichtdoen. “De EU benadrukte: dit corona paspoort mag nooit de reden zijn om mensen te weigeren bij binnenkomst.” Wie geen paspoort heeft, kan nog steeds reizen, maar krijgt mogelijk eerder te maken met aanvullende eisen van lidstaten.
Moet ik me zorgen maken om mijn privacy?
Dat valt wel mee, vermoedt privacy-advocaat Jansen. “Medische persoonsgegevens liggen erg gevoelig in de EU”, legt hij uit. “De overheid moet gebruikers laten weten hoe het paspoort met hun persoonsgegevens omgaat. En er is een speciale wet nodig om het gebruik van de medische corona-app te onderbouwen.” De EU zal geen toegang hebben tot ieders medische gegevens, benadrukt Jansen.
Bovendien mag zo’n paspoort alleen écht noodzakelijke informatie opslaan, bijvoorbeeld om te controleren of het corona certificaat echt is. “Je telefoon slaat het corona certificaat versleuteld op. Pas na het scannen van de QR-code, checkt je telefoon of je vaccinatiebewijs of negatieve testuitslag echt is.” Kan die informatie worden onderschept? Dat risico is klein, denkt Jansen. “Denk maar aan je bankgegevens: ook dat gaat online, maar er zit goede beveiliging op.”
Draagt het reizen met zo’n paspoort geen grote besmettingsrisico’s met zich mee?
Risico’s zijn er altijd, beaamt Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie aan Amsterdam UMC. Toch ziet ze het paspoort als een relatief veilige manier om weer te gaan reizen. “Zo is de kans dat je 48 uur na een negatieve testuitslag besmettelijk bent beperkt, al is het nooit uit te sluiten.”
De EU wil ook ex-patiënten een paspoort verschaffen. Dat is opvallend, want het is nog niet precies bekend hoelang iemand immuun blijft na ziekte. Ook heeft niet iedere ex-patiënt evenveel antistoffen in het lichaam: zo heeft iemand die erg ziek is geweest, meestal een sterkere afweer dan iemand met weinig klachten.
Toch begrijpt van Egmond dat deze groep ook een paspoort krijgt. Ze wijst naar een studie van bloedbank Sanquin, die sinds de pandemie meet hoeveel antilichamen ex-patiënten met zich meedragen. “De meeste mensen die acht maanden geleden besmet raakten, hebben nu nog antistoffen tegen het virus. Dat betekent: wie in de tweede golf besmet is geraakt, zal aankomende zomer hoogstwaarschijnlijk nog immuun zijn.”
Kunnen we deze zomer door het paspoort allemaal op vakantie?
Hoogleraar gezondheidstechnologie Lisette van Gemert van de UTwente heeft haar twijfels. “Iedere lidstaat heeft andere privacywetten en een andere digitale infrastructuur. Dat in één coherent EU-systeem gieten, gaat nog niet zo gemakkelijk.” Van Gemert aarzelt bovendien of vakanties onze eerste prioriteit moeten zijn. “Moeten we ons niet richten op de vraag: hoe krijgen we de Nederlandse samenleving weer open?”